Wanneer is er nu écht sprake van een dienstbetrekking?

Als ondernemer of HR professional krijg je vroeg of laat te maken met de vraag: Is deze arbeidsrelatie een dienstbetrekking? En dat is belangrijker dan het misschien lijkt. Want het antwoord bepaalt of jij loonheffingen moet inhouden, of juist niet.

De 3 hoofdvormen van arbeidsrelaties

Voordat we kijken naar dienstbetrekking, is het goed om te weten dat er in Nederland 3 soorten contracten zijn waaronder werk kan worden verricht:

1. Arbeidsovereenkomst (dienstbetrekking)

De klassieke werkgever-werknemerrelatie. Er is loon, persoonlijke arbeid en een gezagsverhouding.

2. Aanneming van werk

Bijvoorbeeld een timmerman die voor een vaste prijs een aanbouw plaatst. De focus ligt op het resultaat, niet op hoe en wanneer het werk wordt uitgevoerd.

3. Overeenkomst van opdracht

Een freelancer of adviseur die zelfstandig een dienst levert. Geen gezagsverhouding, maar wel afspraken over de opdracht.

Het is belangrijk om te weten onder welke vorm jouw samenwerking valt, want alleen bij een dienstbetrekking ben je inhoudingsplichtig voor loonheffingen.

Wat is een (echte) dienstbetrekking?

• Er is sprake van een echte dienstbetrekking als aan alle drie deze voorwaarden wordt voldaan:

• Persoonlijke arbeid – De werknemer moet het werk zelf uitvoeren.

• Loon – Jij betaalt de werknemer voor het werk.

• Gezagsverhouding – Jij hebt het recht om aanwijzingen te geven over hoe het werk gedaan wordt.

Ook als er nauwelijks aanwijzingen nodig zijn (bijvoorbeeld bij eenvoudig werk), kan er tóch sprake zijn van gezag, bijvoorbeeld omdat jij toezicht houdt of het werk controleert.

Een dienstbetrekking kan zowel schriftelijk, mondeling als stilzwijgend tot stand komen. Dus ook zonder contract op papier kan je er zomaar eentje hebben.

Fictieve dienstbetrekking

Soms lijkt een samenwerking géén dienst-betrekking, maar beschouwt de Belastingdienst het tóch als zodanig voor loonheffingen.

Voorbeelden hiervan zijn:

• Uitzendkrachten

• Thuiswerkers

• Topsporters met A status

• Stagiairs

• Sekswerkers in loondienst van een exploitant

In die gevallen moet je dezelfde loonheffingen inhouden als bij een gewone werknemer.

Wanneer géén dienstbetrekking?

Er zijn ook situaties waarin er geen dienstbetrekking is voor bepaalde of alle loonheffingen. Bijvoorbeeld:

• Vrijwilligers onder de vrijwilligersregeling

• Huispersoneel dat minder dan 4 dagen per week werkt

• Werknemers die uitsluitend in het buitenland wonen en werken

• Bepaalde directeur grootaandeelhouders

• Raadsleden

Bij deze groepen hoef je soms geen premies werknemersverzekeringen te betalen, of zelfs helemaal geen loonbelasting in te houden.

Handhaving en modelovereenkomsten

Tot 6 september 2024 kon je als opdrachtgever een door de Belastingdienst goedgekeurde modelovereenkomst gebruiken om zekerheid te hebben dat er geen dienstbetrekking was.

Vanaf 2025 mag je bestaande modelovereenkomsten nog tot en met 2029 gebruiken (mits de uitvoering overeenkomt met het model), maar nieuwe worden niet meer goedgekeurd.

Vanaf 1 januari 2025 is het handhavingsmoratorium afgeschaft. Dat betekent dat de Belastingdienst weer volledig handhaaft als je een arbeidsrelatie verkeerd beoordeelt. In 2025 krijg je nog een “zachte landing”, meestal geen boetes, wel correcties.

Twijfel je of er sprake is van een dienstbetrekking?

Je kunt gebruikmaken van:

• Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie, geeft een indicatie, geen juridisch bindend antwoord.

• Beslis en afwegingskader, staat in Bijlage 3 van de Handleiding Loonheffingen.

• Extra verplichting: Uitbetaalde bedragen aan derden (UBD)

Ben je inhoudingsplichtig en betaal je iemand die géén werknemer is? Dan moet je sinds 2022 deze betalingen doorgeven aan de Belastingdienst, tenzij er een factuur met btw is of het om een uitgesloten categorie gaat (zoals vrijwilligers).

Dit heet de Renseigneringsverplichting UBD. Uiterlijk 1 februari van het volgende jaar moet je deze gegevens aanleveren.

Of er sprake is van een dienstbetrekking draait om 3 vragen:

1. Doet iemand het werk persoonlijk?

2. Betaal je loon?

3. Is er een gezagsverhouding?

Is het antwoord op alle drie ja, dan heb je een dienstbetrekking. En dan ben je dus inhoudingsplichtig voor loonheffingen, of het nu gaat om een vast dienstverband, een bijbaan of zelfs bepaalde fictieve situaties.

Bepaal dit goed vooraf, want het kan je achteraf veel discussie (en naheffingen) besparen.

Beslisschema: Is er sprake van een dienstbetrekking?

START

│

├──► 1. Is er een overeenkomst (schriftelijk, mondeling of stilzwijgend)?

│ │

│ ├──► Nee → Geen dienstbetrekking.

│ │

│ └──► Ja

│

├──► 2. Wordt er persoonlijk arbeid verricht?

│ (Kan de persoon zich niet zomaar laten vervangen?)

│ │

│ ├──► Nee → Waarschijnlijk geen dienstbetrekking.

│ │

│ └──► Ja

│

├──► 3. Wordt er loon betaald voor het werk?

│ │

│ ├──► Nee → Waarschijnlijk geen dienstbetrekking.

│ │

│ └──► Ja

│

├──► 4. Is er een gezagsverhouding?

│ (Mag jij aanwijzingen geven over hoe, waar en wanneer het werk gebeurt,

│ en kan je daar toezicht op houden?)

│ │

│ ├──► Nee → Kijk of er sprake is van een fictieve dienstbetrekking.

│ │

│ └──► Ja → Echte dienstbetrekking.

│

├──► 5. Controleer uitzonderingen:

│ - Vrijwilligersregeling

│ - Buitenlandse werknemers die alleen in het buitenland werken

│ - Huispersoneel < 4 dagen per week

│ - Bepaalde DGA’s, politici en ambtsdragers

│

└──► EINDE: Bepaal of loonheffingen moeten worden ingehouden.

Zo gebruik je het schema

• Ja op 1, 2, 3 én 4? → Echte dienstbetrekking → loonheffingen inhouden en afdragen.

• Ja op 1, 2 en 3 maar geen gezag? → Check of het een fictieve dienstbetrekking is.

• Nee bij 2 of 3 → Waarschijnlijk een overeenkomst van opdracht of aanneming van werk.

• Uitzondering van toepassing? → Dan mogelijk géén loonheffingen.